De schoonheid van het cadeau was niet het momentum, genieten van een weergaloos doelpunt. Nee, Van Basten verrijkte mijn voetballeventje. Tot dat moment had ik er nooit bij stilgestaan dat je met een omhaal kon scoren. Dát was het geschenk: een nieuw facet van het voetbalspel ontdekt. Ik oefende en oefende. Met mij vele jongetjes, wij allemaal.

Hetzelfde kunnen als ons idool. Een omhaal werd het summum. En niet alleen voor de kleintjes. Luuk de Jong afgelopen zaterdagavond. Superlatieven in de pers. Voor de camera, zo blij als een klein kind. Eindelijk, een omhaal. Het was helemaal geen omhaal. Slechts een schot achterover, hij zweefde niet. Toch volledige gekte. Het gaf maar aan hoeveel impact de actie van Van Basten had gehad. Op groot en klein, amateur en professional.

Vroeger was het duidelijk hoe een elftal functioneerde. Je had een spelverdeler, enkele dribbelaars en een doelpuntenmaker. De creatievelingen. Zij voerden geen moer uit. Behalve dan het geven van splijtende passes, het slalommen langs kansloze verdedigers en het maken van goals. Want daar waren ze goed in. Verder een paar schavers op het middenveld en achterin een aantal bikkels die de vijandige spitsen af moesten stoppen. Verder niets. Zij deden het vuile werk. Simpel, geen enkel probleem. Want de creatieve spelers maakten het verschil.

Opeens was daar Louis van Gaal.

Van Gaal stelde het teambelang altijd boven het individu. Hij boetseerde een voetbalmachine. Ieder werd geacht arbeid te verrichten. Aanvallers de eerste verdedigers, verdedigers moesten verzorgd kunnen voetballen. De organisatie werd belangrijk, heilig zelfs. Ajax won alles wat er te winnen viel, de beste ter wereld.

Ook onder Keizer en Bosz was het voetbal lang niet altijd goed. Wel zag ik spelvreugde, passie en branie.

Zoals wij voetballers voorbeelden hadden, geldt dat ook voor trainers. Ga op een zaterdagochtend maar eens kijken bij jeugdwedstrijden. Ongeacht welk niveau. Schreeuwende mannen langs de lijn. Meeverdedigen, je best doen, druk zetten, opkomen, in de zone, let op je mannetje, systemen. Zoveel opdrachten. En de ergste: overspelen. Pingelen bestaat niet meer.

Ik ben ervan overtuigd dat veel trainers zich hebben laten inspireren door de prestaties van Ajax in de jaren negentig, dus door Van Gaal. Ook trainers die nu actief zijn in het profvoetbal. Dat is prima, het spel moet ontwikkelen. Collectief denken doodt echter de creativiteit van het individu. Van Gaal was juist een meester in het laten excelleren van zijn meest waardevolle spelers zonder dat dit invloed had op de teamprestatie. Tegenovergesteld, daardoor nog sterker. Hoe hij het flikte, geen idee. Bij volgers gaat dat vaak mis.

Zo’n gevoel krijg ik ook bij het Ajax van nu onder Erik ten Hag. Het is niet helemaal objectief te beoordelen, omdat ik de spelers uiteraard niet spreek. Ik kom nooit in de kleedkamer. Maar Ziyech, Kluivert en Neres dartelen niet meer sinds de komst van Ten Hag. Afgezakte schouders, mistroost, ongeluk. Overgeorganiseerd, zo lijkt het. Volgepropt met orders. Niet meer doen wat in hen opkomt, maar nadenken. Continu nadenken, overal over. De vrijheid in de hoofden is weg. De nadruk op het voorkomen van tegengoals in plaats van de jacht op het zelf maken van treffers. Daardoor een onherkenbaar Ajax.

Ook onder Keizer en Bosz was het voetbal lang niet altijd goed. Wel zag ik spelvreugde, passie en branie. Enthousiasme dat oversloeg op de tribunes. Een kolkende Johan Cruijff Arena. Misschien heeft Ten Hag tijd nodig, twee maanden is kort. Ik twijfel daaraan. Heel erg. Hij gaat Ajax niet aan het swingen krijgen, vrees ik.

Ajax is FC Utrecht niet. Niet hoeven, moeten winnen. Móéten. Al die camera’s en kritische meninkjes. Een reuzenstap. Advocaat hielp Van Bronckhorst, Hiddink ondersteunde Cocu.

Is het nu tijd voor Van Gaal? Als mentor voor onze trainer. Hem uit de wind houden en op de achtergrond coachen. Zodat Ajax weer wervelen zal.