Een biografie, een film, een fanclub, een stadiontribune, een straat in Amsterdam en een standbeeld naast de ingang van de Johan Cruijff Arena. Bob Haarms (1934-2009) heeft het allemaal. De man voor wie Ajax alles was. Geboren en getogen aan de Middenweg, die De Meer zag worden gebouwd en er zijn thuis vond.

Endt vertelt over zijn persoonlijke herinneringen aan Haarms. Dat kun je de oud-speler, oud-perschef en voormalig teammanager wel toevertrouwen. Sinds hun kennismaking in 1969, werkten ze bijna vier decennia samen. Wat begon met ‘meneer Haarms’ eindigde met ‘Bob’. Van trainen onder De Goede Beul tot later samen strategieën bedenken om de aangetaste sfeer in een kleedkamer te verbeteren.

Aanvankelijk stond deze lezing geprogrammeerd voor 6 juni, de sterfdag van Haarms, maar door omstandigheden werd dat twee weken uitgesteld. Voor de meeste Ajacieden die zich hadden ingeschreven geen probleem, zo laat de zaal zien. De stoeltjes gevuld, de oortjes gespitst. Knikkend vol begrip, een grijns bij grappige anekdotes en een prachtige stilte bij geconcentreerd luisteren. Als Endt praat, hangt de zaal aan zijn lippen.

Op de achtergrond draaien tientallen foto’s van Haarms in een carrousel. Dat kleurt het gesproken woord mooi in. Een prima een-twee op de tweede verdieping van Stadsarchief Amsterdam.

Endt trapt af met een typering van de voetballer Haarms. Hard, doortastend en vol overgave. Geen hoogvlieger, maar een dienende speler, niet wars van bikkelen. Gestopt vanwege een blessure, zonder rijk voetbalpensioen.

Terwijl hij de zaal toespreekt, gaat in het publiek een bijzonder ingelijst relikwie rond: het laatste trainersfluitje van Haarms, vastgemaakt aan een simpel touwtje, met een mooi actiebeeld van de hoofdpersoon. Endt is er trots op dat Haarms het hem gaf, ongetwijfeld in de veronderstelling dat dit stukje clubhistorie bij Endt in veilige handen zou zijn.

De drie kwartier vliegt voorbij en alles komt daarin ook voorbij. De eerste intensieve hersteltrainingen met Ruud Krol in 1971, Haarms’ focus op karakter, discipline en respect, de breuk met Ajax, de terugkeer en de veeleisendheid, alsmede zijn onvermijdelijke definitieve afscheid.

Endt verhaalt heerlijk persoonlijk en dat luistert fijn weg, bijvoorbeeld over zijn eigen trainingen onder Haarms. “Lege spieren, kramp in de kuiten. Het Godzalige gevoel het weer te hebben volbracht, Haarms te hebben overleefd.” Ook mooi: “De zeldzaamheid van een gemompeld compliment had de waarde van een klomp goud.”

Haarms emotioneert nu nóg. Niet alleen in de zaal, maar zelfs bij de man die zo lang met hem werkte.

Rode draad in de lezing: Adel verplicht. De essentie van Ajax volgens Haarms, aldus Endt. Meer doen voor je sport dan anderen, meer geven dan je concurrent, alles ervoor over hebben om te slagen. Ziek van verlies, trots op de zege, van houten schepen en ijzeren kerels.

Om terug te komen op de vraag in de intro van dit artikel: Endt verklapt dat Ajax Krol als beoogde opvolger van Haarms zag. Krol, dan trots teruggekeerd bij Ajax als assistent van Ronald Koeman, kreeg nooit de kans in die rol als cultuurbewaker te groeien. Toen Koeman in 2005 Ajax ‘via de voordeur’ verliet, bleek het voor Krol een jaar later einde verhaal. Volgens Endt iets dat nog steeds pijn doet bij de 76-jarige oud-Ajacied.

Vanuit de zaal volgt bij de afsluitende rondvraag een uitdagende vraag voor Endt: wie ziet hij als nieuwe cultuurbewaker bij Ajax? De namen van Jari Litmanen en Siem de Jong komen voorbij vanuit de zaal. Maar na een korte stilte zegt Endt: “Ik zie hem niet. Je kunt er geen advertentie voor zetten. Zoiets moet van binnen groeien, maar met de vele mutaties is dat lastig.”

Het dankbare en langdurige applaus tekent de waardering voor de lezing. De bescheiden Endt wordt er wat ongemakkelijk van. Tegelijkertijd zijn er natte ogen. Haarms emotioneert nu nóg. Niet alleen in de zaal, maar zelfs bij de man die zo lang met hem werkte.

Na de lezing is het tijd voor de tweede helft. In de aangenaam koele filmzaal van het Stadsarchief Amsterdam draait de documentaire Bobby. Daar krijgen de warme herinneringen van Endt extra lading, door interviews met onder anderen Louis van Gaal, Frank Rijkaard, Pim van Dord, Simon Tahamata en Sonny Silooy. Een aangenaam toetje voor de aanwezigen.

Zo leren we dat routinier Rijkaard in 1993 terugkeerde bij Ajax dankzij Haarms, omdat Van Gaal zware twijfels had. Ook mooi: Johan Cruijff die in de jaren tachtig volgens Van Dord hoogstpersoonlijk een contractje typt voor Haarms als het clubbestuur blijft treuzelen. Of de anekdote van Van Gaal, die onomwonden stelt dat Haarms die de reddingsboei was voor Edgar Davids.

In deze Ajaxloze periode voelen de twee uurtjes als een heerlijke clubinjectie voor de Ajaxjunk. Terug in de tijd. Koesteren wat je had, zorgen dat je het nimmer vergeet en er je voordeel mee doen in het heden.

Ajax is gebouwd op bijzondere Ajacieden. Ajacieden zoals Bob Haarms!

De expositie Eén club, Eén stad, Ajax Amsterdam is te bezoeken tot en met 31 augustus. Het Stadsarchief Amsterdam is iedere week van dinsdag tot en met vrijdag geopend tussen 10.00 en 17.00 uur. Op zaterdag en zondag kun je van 12.00 tot 17.00 uur binnenlopen.