• Ajax Life Podcast #202 - 11 kilo aan Ajaxhistorie

Jurryt, we zijn allereerst benieuwd hoe je betrokken bent geraakt bij onze expositie?
“Ik zit elke dinsdag in het Stadsarchief, gewoon omdat ik het leuk vind. Daardoor ben ik hier een bekend gezicht, als een soort meubilair. Ik vind het een fijne werkplek en ik zit praktisch gezien dichter bij mijn favoriete Surinaamse restaurant, haha. Ik doe vaker opdrachten voor het Stadarchief en voor deze expositie ben ik gevraagd door de Supportersvereniging Ajax. Het leek me hartstikke leuk eraan mee te werken.”

Kun je eens uitleggen op welke wijze je bijdroeg aan deze expositie?
“Ik heb een inventarisatie gemaakt van wat er grofweg binnen het Stadsarchief over Ajax te vinden is. Ajax zelf heeft een archief, maar daarvan ligt het meeste bij de club. Hier in het Stadsarchief vind je echter materiaal over bestuursvergaderingen, clubbladen uit de oorlog, een archief over het Olympisch Stadion en politiedossiers. Daarin wordt bijvoorbeeld beschreven hoe Europese wedstrijden werden voorbereid. Ik heb alle collecties geïnventariseerd en gekeken wat interessant was om te gebruiken.”

Kun je een paar voorbeelden geven van dingen die nu op de expositie terug zijn te zien?
“Als we de archieven van Ajax en het Stadsarchief over elkaar heen schuiven, worden er ineens gaten gevuld, waarvan we niet door hadden dat ze er waren. Dat vind ik zelf heel leuk. Zo heeft er een Ajax bestaan voor 1900. Dat weet de club zelf ook. Daar werd al in 1946 in het clubblad over geschreven. Tot zover dus geen primeur. Maar Han Dade, die in 1900 betrokken was bij de oprichting van de club, was er ook al bij in 1893/1894. Net als Floris Stempel. De club hield rond 1896 op te bestaan. In 1900 kwam het uiteindelijk tot de definitieve oprichting van het huidige Ajax.”

Maar waarom hebben ze die laatste paar jaar niet doorgezet? Waarom hield Ajax toen op te bestaan?
“Daar waren allemaal verklaringen over, maar er was nergens bewijs voor. Totdat ik in de burgerlijke stand bij Dade zag, dat hij eind 1896 helemaal niet meer in Amsterdam woonde. Hij had toen net zijn opleiding afgerond en kreeg zijn eerste baantje als hulp-telegrafist in Rotterdam. Daar was hij naartoe verhuisd. Dat stond ook in de kranten van die tijd. Dade was echter de man met de bal. Als hij er niet was, kon je simpelweg niet voetballen.”

“Je moet je beseffen dat we het hebben over jongens van een jaar of zestien, die op de HBS zaten. Als de jongen met de bal er niet was, kon er niet worden gespeeld. Dus waarom hield Ajax op te bestaan? Omdat Dade was verhuisd. Dat stond echter niet vermeld in het archief van Ajax. In het bevolkingsregister stond niet vermeld dat Dade in 1893 de oprichter was van Ajax. Dat was immers niet relevant voor dat archief. Maar door beide archieven in elkaar te schuiven, vielen de puzzelstukjes op hun plek. Dit is de meest aannemelijke verklaring, waarom Ajax eind negentiende eeuw ophield te bestaan.”

Aanbevolen

Volop toffe Ajaxdocu’s op groot scherm in Stadsarchief Amsterdam

Heb je nog meer feitjes over Ajax opgeduikeld, die je zelf ook niet wist?
“Zeker! Ajax maakte afgelopen jaar de terugkeer van het klassieke logo bekend. Ik dook daar toen dieper in, omdat mij niet bekend was wanneer het logo werd ingevoerd en waar het vandaan komt. Ook daarvoor moest ik buiten het Ajaxarchief kijken. Op een gegeven moment vond ik een overzichtsboek uit 1938, met penningen en medailles die waren geslagen bij Koninklijke Begeer. Dat is een van de grootste bedrijven in Nederland die munten en penningen slaat. Daar staat opeens bij: 1924, Ajax, Griekse held, links profiel. Dat is exact het logo zoals het nu is teruggekeerd.”
 
“Dit logo blijkt in 1924 op een penning te zijn geslagen, gemaakt door Eduard Hüttl, een kunstenaar uit Utrecht. Oorspronkelijk kwam hij uit Bohemen, maar hij was in Utrecht blijven hangen. Hij was een van de beste penningmakers van zijn tijd en had deze opdracht gekregen. Die penning wordt daarna weer gebruikt om medailles uit te slaan voor jeugdelftallen die kampioen zijn geworden. In 1925, als de club zijn 25-jarig bestaan viert, wordt een jubileumtijdschrift uitgebracht. Dit tijdschrift vond ik terug in het nationaal archief. Op pagina 24 staat het klassieke logo van Ajax voor het eerst op papier afgedrukt.”

“In voorbereiding op de expositie werkte ik nauw samen met Gerard Heuker van Ajax Erfgoed. Hij vertelde toen dat zij ook over zo’n oude penning beschikken. Eentje uit 1925, dus een jaar na het ontwerp. Deze penning is nu te bewonderen op de expositie. Ik heb me enorm verbaasd hoe klein de penning is.”

Wat is voor jou het pronkstuk van de expositie?
“Bij huldigingen van Ajax gaan supporters er tegenwoordig gemakshalve vanuit dat deze gehouden worden op het Museumplein of Leidseplein. Want dat is nu eenmaal altijd zo… Maar hoe ontstaat zo’n traditie?”

“Op de expositie is er een blok over de jaren zeventig. Daar lees je dat de toenmalig burgemeester van Amsterdam na het winnen van de eerste Europacup I in 1971 de huldiging op De Dam wilde houden. De spelers moesten met de gewonnen prijs op het balkon van het koninklijk paleis verschijnen. In die periode was de stad nog niet bekend met grote huldigingen. In Nederland was de eerste ervaring daarmee een jaar eerder bij Feyenoord, dat ook de Europacup won. Er kwamen tweehonderdduizend mensen naar de Coolsingel. Een jaar daarvoor, bij het winnen van de landstitel, waren dat er tweehonderd. Kortom, er was nauwelijks kennis over hoe groot zo’n huldiging kon worden.”

Aanbevolen

Silooy trots op plekje in expositie ‘Eén club, Eén stad, Ajax Amsterdam’

“De politie las de aanbeveling van de burgemeester, maar stelde het niet te doen op De Dam. Mocht er een calamiteit zijn, dan was voor de mensen vooraan namelijk de enige vluchtweg door het paleis heen. Dan zouden – terwijl het plein vol stond met dronken mensen – alle deuren van het koninklijk paleis open gezet moeten worden. Dat kon niet. De politie stuurde toen aan op het Leidseplein als locatie voor de huldiging.”

“Het was de eerste huldiging op die plek. In de jaren zestig gebeurde dit nog helemaal niet, maar het werd daarna een traditie. Het document hierover, kun je nu op de expositie zien. Met allemaal handgeschreven opmerkingen van de burgemeester erbij. Daarin komt de band tussen Ajax en Amsterdam mooi naar voren.”

Voel je jezelf met dit soort ontdekkingen een soort moderne schatzoeker?
“Haha, zo zou je het kunnen noemen. Ik houd ervan om onderzoek te doen en kijk daarbij heel breed. Echt vanuit de archiefwereld. Dat vind ik onwijs leuk.” 

Ben je blij met het eindresultaat?
“Absoluut, het is echt fantastisch. Maar dat komt ook omdat de samenwerking tussen Supportersvereniging Ajax, Ajax Erfgoed, het Stadsarchief en mijzelf erg goed was. Er staat een expositie die zich niet beperkt tot de hoogtepunten uit de clubgeschiedenis, maar waarin ook de band met de stad en verschillende maatschappelijke thema’s naar voren komen.”

Hoe is het om de reacties van bezoekers te zien?
“Leuk! Vorige week stond er een vrouw foto’s te maken van het eerste deel. De periode vlak na de oprichting. Ik was benieuwd waarom zij dat deed. Toen bleek dat haar grootvader, Hans Teztner, vroeger tegen Ajax heeft gespeeld. Hij voetbalde bij Be Quick in Groningen. We hebben het dan over de periode rond 1920. Ik herkende die naam meteen, want dat was in die tijd een grootheid. Be Quick was toen kampioen van Nederland, met de gebroeders Teztner. Hans Teztner heeft later nog de knie van Johan Cruijff geopereerd, waardoor zijn voetbalcarrière is gered. En nu stond zijn kleindochter foto’s te maken op de expositie. Dat is toch te gek, dat er iemand langs komt, wiens grootvader honderd jaar geleden tegen Ajax voetbalde.”

Zo te horen raad jij iedereen aan vooral langs te komen?
“Absoluut! En kom daarna vooral nog een keer terug met andere mensen die nog niet zijn geweest. Het is de moeite waard!”

Jurryt van de Vooren geeft de komende tijd verschillende rondleidingen door de expositie, waarbij hij speciale verhalen over 125 jaar Ajax toelicht. Via deze website kun je jezelf hiervoor opgeven.

Aanbevolen

Duik in geschiedenis van Ajax én Amsterdam bij expositie in Stadsarchief!